Onderprikkeling wat is het nu precies?
Onderprikkeling en overprikkeling kan op elkaar lijken, maar hebben beiden een heel andere aanpak nodig. Om onderprikkeling te kunnen herkennen is het belangrijk om eerst de definitie van onderprikkeling helder te hebben. Ieder mens functioneert het best op een bepaald aantal prikkels. Niet te veel en niet te weinig, gewoon precies goed. De juiste hoeveelheid prikkels is voor iedereen verschillend. Net zoals niet iedereen van hetzelfde overprikkeld raakt. Bij de juiste hoeveelheid prikkels functioneert mijn systeem het best. Ik ben adequaat alert, ik heb voldoende tijd om bij te sturen waar nodig, ik kan een activiteit starten en stoppen en hierin sturen. Ik kan mij sociaal verhouden met anderen en ik voel wanneer ik rust moet nemen en wanneer ik weer mee kan doen. Dit is de ideale situatie.
Overprikkeling
Vaak herkennen we overprikkeling makkelijker, omdat ons systeem dan kortsluiting maakt zoals ik dat noem. De emmer loopt over. Je trekt het niet meer, bent snel boos, moet huilen om dingen waar je anders niet om zou hoeven te huilen, gaat letterlijk of figuurlijk het gevecht aan met anderen en je wilt niks meer. Fysiek en non-verbaal laat je kind duidelijk merken dat het teveel is. Wanneer je kind al wat ouder is, jullie er misschien al wat mee geoefend hebben kan je kind ook verbaal aangeven dat er rust nodig is.
Onderprikkeling
Bij onderprikkeling laat je kind in eerste instantie signalen zien die minder makkelijk te duiden zijn en daardoor minder snel onderschreven worden aan onderprikkeling.
Bij onderprikkeling krijgt het lijf te weinig prikkels om adequaat te reageren. Het brein krijgt te weinig prikkels om in de actieve stand te gaan. Het kan dan gaan om cognitieve prikkels, maar ook fysieke prikkels kunnen te weinig zijn om in actie te komen.
De signalen die je kind dan afgeeft zijn:
- Moe
- Lamlendig, nergens toe komen
- Vervelen
- De tas uit school niet meer willen dragen
Wanneer je kind onderprikkeld is, maar actief op zoek gaat naar meer prikkels zie je weer heel ander gedrag zoals:
- Veel bewegen
- Veel vragen stellen
- Vragen om eten
- Druk gedrag laten zien
- Op de kop op de bank hangen
- Rondjes draaien
Wanneer je het eerste rijtje leest denk je , hupakee een schop onder zijn kont en gaan. Wat er echter onder ligt is dat het kind onderprikkeld is. Er zijn simpelweg te weinig prikkels om zelf tot actie over te kunnen gaan.
Wanneer je dit niet onderbreekt en je kind niet ‘aan’ zet, blijft dit gedrag zit voordoen en gaat je kind in verzet. Het is simpelweg te moeilijk geworden om zijn systeem weer geactiveerd te krijgen. Daarmee is wat mij betreft onderprikkling ernstiger dan overprikkeling, omdat het soms even kan duren voordat je in de gaten hebt waar het echt om gaat.
Wat kun je doen bij onderprikkeling?
Waar je bij overprikkeling als ouder juist meer rust in moet brengen, zorg je bij onderprikkeling voor meer actieve prikkels. Dit is zeker wanneer je de onderprikkeling pas net leert herkennen, hard werken. Simpelweg omdat je kind niet in staat is om je activatie meteen over te nemen.
Ik geef je graag een aantal voorbeelden zodat je een idee krijgt.
Het makkelijkst om uit de onderprikkeling te komen is het lijf in beweging zetten, om op die manier meer prikkels toe te voegen. Dit betekent van jouw als ouder ook actie, want zeggen dat je kind maar even buiten moet gaan spelen is op dat moment een te zwakke prikkel om tot actie over te gaan. Je zult dus als ouder zelf ook actief mee moeten doen. Neem je kind mee naar een speeltuin, het bos of het strand.
Wat verder goed werkt is even flink te stoeien met je kind. Op die manier geef je het lijf veel prikkels en kan het lijf van je kind deze input gebruiken om voor je kind weer makkelijker te besturen zijn.
Wat ook kan is je kind een cognitieve uitdaging bieden. Hierbij kun je kiezen voor een puzzel, een spel of een ‘probleem’ dat opgelost moet worden. Hierin sluit je aan bij de interesses van je kind, maar zorg je qua moeilijkheidsgraad voor een uitdaging. Niet te moeilijk, want dan is de kans groot dat je kind in deze onderprikkelde staat er niet eens aan begint, maar ook niet te makkelijk want dan zal je kind zich er snel vanaf maken.
Wat de onderprikkeling in de ochtend betreft kun je het lijf van je kind even flink kneden, voor het zich aankleed. Dit doe je door even flink op de ledematen te duwen, ze te masseren. Je maakt als het ware het lijf van je kind wakker. Dit hoeft niet lang te duren en kan prima met een grapje ‘ Zo eens even kijken of je armen ook al wakker zijn, ja gelukt nu door naar je vingers’. Door flinke druk uit te oefenen op de afzonderlijke lichaamsdelen zorg je ervoor dat je extra prikkels toevoegt, voldoende om het lijf van je kind ‘aan’ te zetten, zodat het vervolgens weer te besturen wordt voor je kind.
In mijn online workshop ‘ Overprikkeling herkennen en voorkomen’ besteed ik ook aandacht aan onderprikkeling.
Het begint bij het herkennen van onderprikkeling. Dit is makkelijk te testen, als je kind in zo’n vooruitschuivende, futloze staat is. Voeg een aantal prikkels toe en kijk wat er gebeurt. Van welke prikkels gaat je kind weer aan?
